Πώς να ανακαλύψουμε και να αντιμετωπίσουμε τις τροφικές αλλεργίες στο παιδί

Οι τροφικές αλλεργίες εμφανίζονται μετά από ανώμαλη ανταπόκριση του ανοσολογικού συστήματος σε μία ή περισσότερες πρωτεΐνες της τροφής και μπορούν ενίοτε να οδηγήσουν σε σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις.
Οι αντιδράσεις της δεύτερης κατηγορίας δεν προέρχονται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Μπορούν να προκαλέσουν δυσάρεστα συμπτώματα και είναι πολύ πιο συχνές από τις τροφικές αλλεργίες. Παραδείγματα τέοιων αντιδράσεων είναι η δυσανεξία στη λακτόζη, η υπερευαισθησία στην καφεΐνη κλπ .

Στα παιδιά με «κλασικές» τροφικές αλλεργίες αναπτύσσονται «αλλεργικά» αντισώματα (IgE   αντισώματα) ως αντίδραση στις πρωτεΐνες συγκεκριμένων τροφών. Όταν το παιδί επανεκτεθεί στη συγκεκριμένη τροφική πρωτεΐνη, αυτή θα συνδεθεί με το ειδικό IgE   αντίσωμα και θα πυροδοτηθεί η απελευθέρωση χημικών μορίων που προκαλούν τα δυσάρεστα συμπτώματα της αλλεργικής αντίδρασης. Η αλλεργική αντίδραση συνήθως προκαλείται σε λίγα λεπτά έως 2 ώρες μετά τη λήψη της υπεύθυνης τροφής.

 

Τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας ποικίλλουν από ήπια έως σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή. Δεν είναι πάντα εύκολο να προβλεφθεί η βαρύτητα της κάθε αντίδρασης ακόμα και αν την πρώτη φορά τα συμπτώματα ήταν ελαφρά.

 

Τα πιο συχνά συμπτώματα της άμεσης αλλεργικής αντίδρασης είναι:

Δέρμα: κνησμός, ερυθημα, εξάνθημα, οίδημα
Μάτια: κνησμός, δακρύρροια, ερυθρότητα, οίδημα βλεφάρων
Μύτη-στόμα: πταρμοί, καταρροή, ρινική συμφόρηση, οίδημα γλώσσας και χειλέων, μεταλλική γεύση
Λαιμός-Πνεύμονες: δυσκολία αναπνοής, βήχας, συριγμός, βράγχος φωνής,
Κυκλοφορικό: ζάλη, αδυναμία, διαταραχές καρδιακού ρυθμού και αρτηριακής πίεσης
Πεπτικό: ναυτία έμετοι, κοιλιακό άλγος, διάρροια
Νευρικό σύστημα: ανησυχία, σύγχυση

Η γενικευμένη αλλεργική αντίδραση που επηρεάζει πολλά συστήματα λέγεται αναφυλαξία και εμφανίζεται μεταξύ 5 και 60  min από την έκθεση στην ενοχοποιούμενη τροφή. Στο παιδί με αναφυλαξία πρέπει να χορηγηθεί άμεσα υποδόρια ένεση αδρεναλίνης. Οι τροφές που ενοχοποιούνται συχνότερα στα παιδιά για σοβαρές αναφυλακτικές αντιδράσεις είναι οι ξηροί καρποί (πχ φιστίκια) και τα θαλασσινά.

Το 50% των παιδιών με εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα ( κατά τη μεγάλη ανθοφορία και κυκλοφορία στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων γύρης)  μπορεί να παρουσιάσει και αλλεργικές αντιδράσεις  κατά τη χορήγηση ορισμένων ωμών και όχι μαγειρεμένων φρούτων και λαχανικών. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποια τροφικά αλλεργιογόνα παρουσιάζουν διασταυρούμενη ευαισθησία με τη γύρη. Τα συμπτώματα είναι άμεσα και περιορίζονται στη στοματοφαρυγγική κοιλότητα (κνησμός , ήπιο οίδημα χειλέων, γλώσσας και φάρυγγα) και υποχωρούν με την αποφυγή των τροφών αυτών.

Άλλες καταστάσεις στα βρέφη και παιδιά που σχετίζονται με τις τροφικές αλλεργίες και μοιράζονται το ίδιο υπόβαθρο ( ΙgE μηχανισμό) είναι η ατοπική δερματίτιδα και η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα και απασχολούν συχνά τους ειδικούς.

Ωστόσο, οι τροφικές αλλεργίες μπορεί και να μην οφείλονται σε αντίδραση του ΙgE μηχανισμού. Τα συμπτώματα των αλλεργιών αυτών δεν είναι άμεσα και διαρκούν περισσότερο. Οι κύριοι  τύποι μη- ΙgE  τροφικών αλλεργιών είναι οι εξής:
1.    εντεροκολίτιδα ή πρωκτοκολίτιδα που επάγεται από έκθεση σε ορισμένη τροφική πρωτεΐνη (όπως η αλλεργία στο γάλα αγελάδας των βρεφών)
2.    εντεροπάθεια από γλουτένη (κοιλιοκάκη) και ερπητοειδής δερματίτιδα
Συνήθως επηρεάζεται το πεπτικό σύστημα. Συνήθη συμπτώματα της πρώτης κατηγορίας είναι διάρροια με αίμα και βλέννη, κοιλιακά άλγη και  έμετοι. H  κοιλιοκάκη αποτελεί ευρεία νοσολογική οντότητα και μεγάλο φάσμα συμπτωμάτων με προεξάρχον την μη ικανοποιητική πρόσληψη βάρους μετά την εισαγωγή των σιτηρών στη διατροφή του βρέφους.
Σε διαγνωστικό επίπεδο, 20-30% των ανθρώπων αναφέρουν ότι παρουσιάζουν τροφική αλλεργία αυτοί ή τα παιδιά τους, ωστόσο αυτό είναι αληθές μόνο για 6-8% των παιδιών <5 ετών και 3-4% των ενηλίκων. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την μετεπειτα αποφυγή της υπεύθυνης τροφής απαιτούνται ειδικά αλλεργικά τεστ ( εξετάσεις αίματος και δερματικές δοκιμασίες νυγμού για κάθε αλλεγιογόνο ξεχωριστά).

    Για να γίνει σωστή διάγνωση και θεραπευτική προσέγγιση απαιτείται συνεκτίμηση των αποτελεσμάτων των εργαστηριακών εξετάσεων με το ιστορικό και τα κλινικά ευρήματα.

    Μπορεί να αποφασισθεί δίαιτα αποκλεισμού συγκεκριμένης τροφής ή ομάδων τροφών για κάποιο χρονικό διάστημα και σχεδασμένη επανείσοδος της τροφής αυτής στο διαιτολόγιο για να διαπιστωθεί αν επανελθουν τα αλλεργικά συμπτώματα (δοκιμασία πρόκλησης). Οι διαιτες αποκλεισμού χρειάζονται προσοχή σε βρέφη και και μικρά παιδιά για το ενδεχομενο ανεπαρκούς πρόσληψης θρεπτικών συστατικών και υποθρεψίας.

Κατά τη διάρκεια της δίαιτας αποκλεισμού, θα πρέπει κανείς να διαβάζει προσεκτικά τις ετικέτες των τροφών λόγω της ύπαρξης «κρυμμένων» αλλεργιογόνων. Επίσης, οι καταναλωτές πρέπει να κατανοήσουν ότι προϊόντα  light και υποκατάστατα τροφίμων μπορεί ακόμη να περιέχουν αλλεργιογόνα (π.χ υποκατάστατα αυγού που διαφημίζονται ότι περιέχουν λιγότερη χοληστερόλη, συνεχίζουν να περιέχουν πρωτεΐνη αυγού).

Επίσης κρίνεται σκόπιμο κατά τη διάρκεια της δίαιτας αποκλεισμού να κρατούν οι γονείς του παιδιού ένα ημερολογιο με όλες τις τροφές που καταναλώνει (τροφιμα, ποτά, γλυκά) , ώστε να διαπιστωθεί εκ των υστέρων αν κάποια τροφή δημιούργησε κάποια αντίδραση.