Παιδί και τηλεόραση: Πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η σχέση;

Η τηλεόραση είναι ανοιχτή στο σαλόνι, οι γονείς κάνουν δουλειές και το παιδί, μόλις δύο ετών, κάθεται στον καναπέ και παρακολουθεί πολύχρωμες εικόνες, σχέδια να εναλλάσονται, τσιριχτές φωνές και χαρούμενες μουσικές σε μία οθόνη μεγαλύτερη και από το ίδιο. Το βλέμμα του παιδιού είναι καρφωμένο, τα χρώματα και οι ήχοι το έχουν μαγέψει, δεν μπορεί να κατανοήσει τι γίνεται, αρκεί που χαμογελάει. Παρομοίως αισθάνονται και οι γονείς, μία εσωτερική ανακούφιση που υπάρχει η τηλεόραση και μπορεί να απασχολήσει το παιδί τους.

Τι περιέγραψα μόλις τώρα; Τη συνηθισμένη καθημερινότητα μίας οικογένειας. Μία εικόνα που έχει γίνει τόσο αυτονόητη, όσο και μηχανιστική πλέον. Οι γονείς έχοντας όλη την καλή διάθεση να ασχοληθούν με το παιδί τους, κυριεύονται από την κούραση και εκλογικεύοντας την περίσταση, αφήνουν το παιδί να παρασυρθεί μέσα στις τηλεοπτικές εικόνες για αρκετές ώρες. Και δεν είναι μόνο η τηλεόραση πια στο προσκήνιο. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, το κομπιούτερ και τα παιχνίδια στην οθόνη, έρχονται να διεκδικήσουν όλο και περισσότερο χρόνο στην ανάπτυξη του παιδιού.

Ξαφνικά, μέρα με τη μέρα, το παιδί βρίσκεται παραδομένο στις οθόνες του σπιτιού. Αναρωτηθείτε για λίγο πόσες είναι οι οθόνες που έχετε σπίτι σας. Πριν λίγες ημέρες βρέθηκα σε φιλικό σπίτι με δίδυμα και παρατηρούσα πως οι οθόνες έχουν κλέψει την παράσταση από την γονεϊκή και συγγενική αλληλεπίδραση. Τα παιχνιδίσματα, τα τραγούδια με όλους τους ενήλικες ακόμα και ο τρόπος που ταϊζονταν, είχαν δώσει τη θέση τους στο internet και στα video με εφήμερα τζινγκλάκια. Τα βρέφη, 18 μηνών σχεδόν, βρίσκονταν στην αγκαλιά των γονιών λίγα εκατοστά μακριά από την οθόνη, εκπαιδευόμενα ασυναίσθητα να «αντιδρούν θετικά» μόνο με αναμμένη την οθόνη.

Η καλή πρόθεση και διάθεση των γονιών για τη διαπαιδαγώση των παιδιών τους, δεν αμφισβητείται με τίποτα. Η ασφάλεια των παιδιών και η καλή διαπαιδαγώγησή τους, είναι προτεραιότητα. Πόσο ασφαλείς όμως θα ένιωθαν οι γονείς για την ψυχοκοινωνική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού του αν ήξεραν ότι επηρεάζονται από την υπερβολική προσήλωση στις οθόνες;

Έρευνες στη Μεγάλη Βρετανία έχουν δείξει ότι η εμμονή με την τηλεόραση, το computer και τα παιχνίδια στις οθόνες, ενδέχεται να οδηγήσει σε επιπλοκές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού καθώς και σε μακροπρόθεσμη εξάρτηση. Τα δεδομένα που επικρατούν αυτή τη στιγμή σε διάφορες χώρες, αναφέρουν ότι στην Αγγλία ο μέσος όρος που ένα παιδί στην προεφηβεία παρακολουθεί «οθόνες» καθημερινά είναι 6 ώρες, ενώ στη Βόρεια Αμερική ο αριθμός αυτός αυξάνεται και φτάνει στις οκτώ. Με την προσήλωση αυτή συνδέονται συμπτώματα όπως παχυσαρκία, καρδιακή ανεπάρκεια και μυοσκελετικοί πόνοι που παρουσιάζονται αργότερα.

Η βρεφική ηλικία είναι μία από τις τρεις περιόδους ταχύτατης ανάπτυξης. Σε αυτή την περίοδο, αναπτύσσεται ραγδαία ο εγκέφαλός του παιδιού όπου αρχίζει και δέχεται τα πρώτα ερεθίσματα από το περιβάλλον, που θα αποτελέσουν και τη βάση διαμόρφωσης των αναπτυξιακών τομέων του, ειδικότερα του γνωστικού και του ψυχοκοινωνικού. Το βρέφος βρισκόμενο σε ένα πλαίσιο που δεν έχει συνείδηση του εαυτού του και του περιβάλλοντος που το περιστοιχίζει, γίνεται ένα σφουγγάρι που αφομοιώνει κάθε ερέθισμα.

Αυτή η φάση είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του βρέφους και κρίνεται απαραίτητη η ουσιαστική αλληλεπίδραση με τους γονείς τους μέσω της προσοχής, της διαπροσωπικής επαφής, της γλώσσας, της ικανοποίησης συναισθηματικών αναγκών, της ασφάλειας και όχι μέσω τηλεοπτικών ερεθισμάτων, αμφιβόλου ποιότητος.

Η υπερβολική έκθεση των παιδιών μέχρι τριών ετών στις οθόνες, ενδέχεται να επηρεάσει τη σχέση με τους γονείς, τα συναισθήματά τους, τη γλωσσική τους επικοινωνία, τη συμπεριφορά τους, τον ύπνο τους, τη διατροφή τους ακόμα και τη νοημοσύνη τους. Η ευερεθιστότητα, η ανησυχία και οι αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού γενικότερα, εντείνονται σταδιακά καθώς η προσκόλληση στους ήχους και τις εικόνες των οθονών, μεγαλώνει.

Το ιδανικό θα ήταν να αποφεύγεται εντελώς η έκθεση των παιδιών σε οθόνες και τηλεόραση τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των τριών ετών. Γνωρίζοντας όμως ότι δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο, μπορούν να τεθεί από τους γονείς ένα χρονικό όριο, μέχρι τριάντα λεπτά την ημέρα, στην παρακολούθηση τηλεόρασης, καθώς και στην επιλογή συγκεκριμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Η αφιέρωση ποιοτικού χρόνου του γονέα με το παιδί, στη δημιουργική του απασχόληση, στη διαδραστική αλληλεπίδραση και στην αυθεντική  επικοινωνία μαζί του, είναι μόνο για καλό. Η πρώτη σχέση του παιδιού με τους γονείς του, είναι ορόσημο για την πορεία του ως άνθρωπος και ενδέχεται να επηρεάσει και τις μελλοντικές του σχέσεις. Όσο πιο ασφαλής είναι αυτή η σχέση, τόσο πιο αυξημένη θα είναι και η εμπιστοσύνη του στους γονείς και στον εαυτό του μεγαλώνοντας.